EKOmuzeum Ziemi Przecławskiej

Mały słownik gwary Tuszymskiej


A
aloł ! – uciekaj, idź stąd ! 

B
badyle – uschnięta trawa
balyja – duża misa do prania
balyjka – metalowa miska do mycia
baniok – duży garnek metalowy
barany – jeżyny
bez tłoku – bez związku (z czymś)
bez to – przez to
bijok – górna część cepów (kij)
bilyć – bielić (np. wapnem)
blaszok – garnek metalowy
bodry – żwawy, bystry
brandura – część pieca kuchennego do przetrzymywania posiłków lub do pieczenia ciasta
brydos – brzydki, podły
brus – narzędzie do ostrzenia noży
bruzda – rów lub wał dzielący dwa pola uprawne
brzyćko – brzydko


C
cackać – rozpieszczać, bawić
carka – doniczka
cebrzyk – wanna drewniana













cembrzyna - drewniana obudowa studni
chaboty – chwasty
chachułka – część skórzana łącząca elementy cepów
chałpa – dom
chaj – tam
chajnok – tam, dalej
charbędzie – gałęzie
chaw – tu
chawok – tutaj
chawolik - tutaj
chobiele – zeschłe rośliny, odpadki
chochół – strach na wróble lub nakrycie kopki ze snopami zboża
chodoki – buty
chodźwa – chodźmy
chuchro –  byle co, odrobina
chycić – złapać, chwycić
chytać –  łapać, chwytać
cieciak – rozpieszczone dziecko
ciorać –  brudzić się
ciuchtać –  szukać czegoś bez celu
ciupanka – zupa ziemniaczana
z drobno posiekanych ziemniaków, zaprawiona maślanką, serwatką lub śmietaną
ciżba –  tłok
cumelek –  smoczek

D
dos – dasz
dryg – spryt
dukać – mówić niedokładnie, mylić się
dyle – deski, z których wykonana jest drewniana podłoga w oborze
dyrdoj – biegnij
dziadówka – torba na zakupy
dziamotać – mówić szybko i głośno
dziża, dziżka – naczynie drewniane do wyrabiania chleba

F  
flaszka - butelka
flejtuch - brudas
fura – wóz konny

G
gagut - szmata
garniec – 4 l (jednostka pojemności płynu, mąki)
gemba – twarz
gira – noga
glamać – jeść powoli, głośno
godać – mówić
gościniec – droga, szosa
graca – motyka
gróba – piwnica na ziemniaki

             I
idźwa – idźmy
inkszy –  inny
ino – tylko
izba – pierwsza  izba – kuchnia; druga izba – pokój,

J
Jędrzej – Andrzej
je – jest (tutaj)
jucha - krew
jupa – kurtka

K
kabanina – mięso
kabota – okrycie wierzchnie
kaj – gdzie
kajet – zeszyt
kajsi – gdzieś 
kalapita – motocykl przerobiony na pojazd trójkołowy z przyczepką
kamieniok – garnek z gliny
kanka – dzbanek
kapa – koc  na  łóżko
katnarek – waga sprężynowa
kiecka – sukienka
kielce – kły
kielonek - kiliszek
kobiołka – koszyk z wikliny
kolec – pomieszczenie  na  króliki
kolybka – kołyska
komórka – spiżarka
konewka – wiadro
kopa - 60 sztuk
korzec – 100kg
kulcenta – narzędzie  rolnicze ciągnące pług
kuma – sąsiadka
kurniawa – zamieć
kwaterka – kubek  metalowy lub naczynie o pojemności ¼ l
kworta – litr

L
lebieda – ktoś  słaby
legać – położyć się

Ł
łopołka – koszyk z wikliny
łosołka  – domowa  porcja  masła lub kamień do ostrzenia kosy, noża
M
mamuna – szmaciana lalka
maśnicka – drewniane naczynie do robienia  masła
młockarnia – maszyna do  młócenia  zboża
mom – mam 
mufki – rękawice
my – mi ( mnie ); daj my ( daj mi )
myjok – ściereczka
mysza – mysz

N
niecka –  naczynie  do  robienia  ciasta
niuch – nos

O
obejście –  podwórko  przydomowe

P
paciocha – drewniana łyżka
pamuła – zupa z owoców
papucie – szmaciane pantofle
pirda – kobieta – cudak
pirogi - pierogi
pociosek – rodzaj łopatki do wygarniania żaru z pieca
podsibitka- deski do których mocowano trzcinę
pojda  – gruba kromka  chleba
pomietko – miotła ze słomy do czyszczenia pieca chlebowego
portki – spodnie
postronek – (powrózek), mocny sznurek
powała – sufit drewniany
pójdźwa – pójdźmy
przeto – więc
przycieś – pierwsza drewniana belka na podmurówce drewnianego domu
przylypka – piętka chleba
pularus – portfel

R
rachwiok – wóz konny z kołami drewnianymi
radło – motyka drewniana
rowa – rów
rygusie – pola położone w pobliżu torów kolejowych

S
sąsiek – skrzynia na zboże, lub wydzielona część stodoły
siekoc – tasak w kształcie litery „S”
sień – ganek, korytarz
sikowka - sikawka
sipa – duża łopata, szufla
siwnik - siewnik
skopiec – naczynie na mleko
skobel – zamek w drzwiach
soszka – rozwidlona, sucha gałąź
stempa – przyrząd do obróbki ziarna
stodroki – kolędnicy noworoczni
stragorz – drewniana belka pod sufitem
stryk – brat ojca
stryjno– żona stryja
subiekcyje - kłopoty
swarzyć – kłócić się

Ś
ślubanek –  ława do siedzenia i spania
ślypia – oczy
śtreka – tory

T
tamok – tam
tragoc – taczki
trza – trzeba

U
upitrasić - ugotować
uszlachcić – pobrudzić

W
warzocha – drewniana łyżka
wiecheć – garść słomy
wirzchnica – okap kuchenny
wrota – brama wjazdowa lub duże drzwi w stodole

Z
zapiecek – miejsce do spania na piecu
zapolanka – zupa ziemniaczana zaprawiana mąką paloną na patelni na sucho
zapole – miejsce w stodole
zawdy - zawsze
zbrukać – zbrudzić
zdybać – znaleźć
zdymać - zdjąć
zgrzebło – szczotka do czyszczenia bydła
zimioki - ziemniaki
zopaska – krótki fartuch


Opracowanie:
Maria Kozioł
Magdalena Wieczerzak

« poprzednia		następna »